VİTRAY

Günümüzde çok yaygın olarak,  evlerde,  otellerde, fabrikalarda, yemek ve oyun salonlarında, camilerde ve bunun gibi birçok mekanda çok amaçlı kullanılan bir sanat tekniği olan vitraya, kısaca cam resmi diyebiliriz.
Bu dersimizde vitrayı inceleyeceğiz.

Resim 1. Vitray ışıklı bir resim sanatıdır.

VİTRAY  NEDİR?

Vitray sanatı gün ışığı ile doğan ve yine onun az ve çokluğu ile değişimler kazanan bir ışıklı resim sanatıdır.
Vitrayın  diğer  resim  sanatlarından  ayrı  olan  yönü  onu diğerlerinden üstün kılan tarafı aynı kalmayışı, ışık değişimleriyle, ya da  ışığa  etki  eden  elemanların  değişimiyle  değişik  özellikler kazanmasıdır.
Bir ışığın azalıp çoğalması ve bulutların hareketi, hatta vitrayın arkasında  bulunan  ağaçların  dal  ve yapraklarının  veya  başka cisimlerin hareketi cam üzerinde değişik renk ve gölgeler meydana getirir.
Yakın yüzyıla kadar vitray sanatı doğal ışıktan yararlanmıştır. Teknikteki ilerlemelere paralel olarak değişik kaynaklarda, özellikle elektrik ışığı vitrayın ışık kaynağı olmasını sağlamıştır.
Ayrıca hiç doğal ışık olmayan yerlerde de vitray kullanılmıştır.
VİTRAY NEREDE VE NE ZAMAN DOĞMUŞ VE NASIL BİR  GELİŞİM  GÖSTERMİŞTİR?

Vitray sanatının doğuşu, ana maddesi olan camın  icadıyla yakından ilgilidir.
Cam insanlar tarafından taş devrinde kullanılmaya başlamıştır. Bunlar volkanik olaylar sonucu meydana gelen doğal (tabii) camlardır.
İlk cam yapımı üfleme aletinin icadıyla Mısır'da başlamıştır. Bu teknik daha sonraları Finike, Yunanistan ve Romalılar tarafından kullanıldı. Roma'da yapılan kazılar Vitrayın M.S. I. yüzyıldan beri yapılmakta olduğunu ortaya koymuştur.
Vitray VII. yüzyılda Araplar, daha sonra da Türkler tarafından kullanılarak sanat değeri yüksek örnekler ortaya konmuştur.
Hıristiyanlık dünyasında sadece dini yapılarda (Kilise, katedral vb.) kullanılan vitray; Türklerde dini yapıların dışında da kendini göstermiş  cami,  türbe  vb.  yapılar  yanında  saray,  köşk,  kasr, kütüphane ve evlerde bol bol kullanılmıştır.

Resim 2.  Vitraya cam resmide diyebiliriz.

VİTRAY NERELERDE  KULLANILIR?

a) Konutlarda; pencerelerde, aydınlıklarda, oda bölmelerinde, paravanlarda,  duvar  panolarında,  abajurlarda ve  kapılarda yer almaktadır.
b) Fabrikalarda;  hizmet  binalarında,  dinlenme-eğlenme tesislerinde, yemek-oyun salonlarında, yönetici, müdür odalarında yer almaktadır.
c)  Otellerde;  dış  mekan  ve  aydınlatma  panolarında,  giriş kapılarında, lobilerde, banyo, yemek, eğlence salonlarında, odaların aydınlatma elemanlarında paravanlarda kullanılmıştır.
d) Ayrıca cami, eğlence yerleri, spor salonları, devlet kurum ve dairelerinde, okullarda, sanat galerilerinde istasyon bekleme salonları gibi yerlerde kullanılmaktadır.

Resim 3. Yılan motifiyle yapılmış vitray pano.